Trước đây, Phủ đường Tam Kỳ có khuôn viên rất khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 0,26ha đất. Các đơn vị hành chính được tập trung bố trí theo hình chữ U. Giờ đây, miếu Tổ còn lưu lại cây sợp già và bia đá Di tích mới dựng, ghi dấu một địa chỉ gắn với nhiều sự kiện lịch sử.
Lần theo sử liệu, lỵ sở Hà Đông được dời từ làng Chiên Đàn (nay thuộc huyện Phú Ninh) về thôn An Hoà, xã Tam Kỳ (nay thuộc UBND phường An Mỹ) vào năm Thành Thái thứ 18 (năm 1906). Địa thế của Phủ đường mới thuận lợi vì đường quốc lộ, ga xe lửa, đồn Đại Lý, nhà dây thép đồn Bang Tá, kho Bạc … Phủ Tam Kỳ có 7 tổng Vinh Quí, Phước Lợi, Đức Tân, Phú Quí, Chiên Đàn, Đức Hoà và An Hoà.
Phủ đường tồn tại hơn 40 năm qua 9 đời tri phủ Từ Thiệp, Tạ Thúc Xuyên, Ưng Úy, Lê Trung Khoản, Phan Trúc Ngô, Trần Đạo Tề, Nguyễn Hữu Tựu, Các Văn Húy và Trần Kim Lý. Đường “quan lộ” của 9 ông ít nhiều đều chịu chung “số phận” bi hài trong buổi tàn cuộc của chế độ phong kiến.
Trải qua hơn 100 năm lịch sử, Phủ đường xưa lặng lẽ chứng kiến một thời lừng lẫy, oai hùng của đất nước. Di tích Lịch sử Phủ đường Tam Kỳ dần trở thành điểm về nguồn đối với nhiều thế hệ người dân Tam Kỳ nói riêng và người dân Quảng Nam nói chung.
HISTORICAL RELIC OF PHU DUONG TAM KY
The historical relic of Phu Duong Tam Ky is located in An My ward, Tam Ky city. This is the site where the protest against high taxes took place in 1908, the Vietnam Quang Phuc Hoi uprising took place in 1916, and the launch of the Lam Revolutionary Resistance Committee took place in 1945. Previously, the Phu Duong Tam Ky had a very modest area, occupying only about 0.26 hectares of land. Administrative units were arranged in a U-shaped layout. Now, the Ancestral Temple still preserves old roofs and newly erected stone tablets, marking an address associated with many historical events.
According to historical records, the capital of Ha Dong was moved from Chien Dan village (now in Phu Ninh district) to An Hoa hamlet, Tam Ky commune (now in An My ward) in the 18th year of Thanh Thai's reign (1906). The location of the new Phu Duong was convenient because of its proximity to the national highway, railway station, Dai Ly post, Bang Ta steel wire post, and the Treasury. Phu Tam Ky had 7 districts: Vinh Qui, Phuoc Loi, Duc Tan, Phu Qui, Chien Dan, Duc Hoa, and An Hoa.
Phu Duong Tam Ky existed for over 40 years under the rule of 9 governors, including Tu Thiep, Ta Thuc Xuyen, Ung Uy, Le Trung Khoan, Phan Truc Ngo, Tran Dao Te, Nguyen Huu Tuu, Cac Van Huy, and Tran Kim Ly. The "political path" of these 9 men all suffered the same fate during the decline of the feudal regime.
After more than 100 years of history, Phu Duong quietly witnessed a glorious and majestic era of the country. The historical relic of Phu Duong Tam Ky has gradually become a source of pride for many generations of Tam Ky people and people of Quang Nam province in general.